Ingeborg Morath 27 Mayıs 1923’de Avusturya’nın Graz şehrinde dünyaya gelir. Anne ve babası Avrupa’daki farklı üniversite ve laboratuvarlarda çalışan bilim insanlarıdır. 1930’larda Almanya’nın entelektüel merkezi olan Darmstadt’ta, Fransızca eğitim veren okulda öğrenim görür. Ardından babasının işi nedeniyle Berlin’e taşınırlar.
1937’de Naziler’in modern sanata karşı kamuoyu oluşturmak için düzenledikleri Degenere Art Sergisi (*) ile Avangard sanatla tanışır. Sergideki eserlerden çok etkilenir.
1939’da başlayan İkinci Dünya Savaşı herkes gibi O’nun da yaşamının yönünü değiştirir. O dönemde liseyi bitirir. Hitler sempatizanı öğrenci örgütlerine katılmayı reddeder. Fakat çalışma kampına gönderilmekten kaçamaz. Altı ay Reich İşgücü Hizmeti’nde görev yapar. Sonrasında Berlin Üniversitesi’nde yabancı diller okur. Almanca’ya ek olarak akıcı şekilde Fransızca, İngilizce, Romence, sonrasında İspanyolca, İtalyanca, Rusça ve Çince öğrenir.
Savaşın sonuna doğru, bulunduğu yer Tempelhof’daki fabrikaya Rus savaş uçaklarının saldırması sırasında, hemen yakınındaki sınırı yürüyerek geçip, Avusturya’ya kaçar. İleriki yıllarda savaş fotoğrafçısı olmayı asla istemez. Savaşın sonuçlarını anlatan öyküler üzerinde çalışmayı tercih eder.
Inge Morath ve Magnum…
Inge Morath, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra çevirmen ve gazeteci olarak çalışmaya başlar. Viyana’da fotoğraf sanatçısı Ernst Haas ile tanışırlar. Inge, Ernst Haas’ın fotoğraflarına metinler yazar. 1949 yılında Robert Capa tarafından Paris’e, Magnum Fotoğraf Ajansı’na davet edilirler.
1951 yılında Inge, İngiliz gazeteci Lionel Birch ile evlenir ve Londra’ya taşınır. Venedik’i ziyareti sırasında fotoğrafçı olmaya karar verir. İleriki yıllarda bir röportajında şöyle der: “Anlatmak istediğim şeyleri gözlerimle biçimlendirebileceğimi biliyordum.” Londra’da Picture Post dergisinde foto muhabiri ve Simon Guttman’ın asistanı olarak çalışır. Sergileri, açılışları fotoğrafladığı ilk işlerini, Egni Tharom takma adı ile satar. Aynı yıl eşi ile boşanırlar. Fotoğraf alanında kariyer yapmak için Paris’e döner.
1953’de Paris’in İşçi Rahipleri üzerine çalıştığı ilk foto öyküsünü Robert Capa’ya sunar. Artık ajansta fotoğrafçı olarak yer alacaktır. Fakat Magnum’daki büyük fotoğrafçılar bu işini ilgi çekici bulmazlar. Ödev olarak Londra’daki Soho ve Mayfair sakinlerini fotoğraflamasını isterler. Bu projesindeki Evelyn Nash portresi en tanınmış fotoğraflarından birisi olur.
1953-54 yıllarında Henri Cartier Bresson’ın araştırmacı asistanlığını yapar. 1955 yılında Magnum üyesi olur. 50’lerin sonlarında Holiday, Paris Match ve Vogue dergileri için Avrupa, Orta Doğu, Afrika, Kuzey ve Güney Amerika, Rusya, Çin’e seyahatler gerçekleştirir.
Inge Morath birçok Magnum üyesi gibi film setlerinde de fotoğrafçılık yapar. Ünlü yönetmen John Huston’ın 1952’de çektiği Moulin Rouge filmi ile başlayan çalışmaları diğer filmlerinde de devam eder. Yalnızca bir rulo filmle harikalar yaratan Inge Morath için Houston; “O fotoğraftaki en büyük rahip. Yüzeyin ötesine geçen ve kıvılcım veren nadir özelliklere sahip.” diyecektir.
Inge Morath ve Arthur Miller…
1960’da Reno, Nevada’da, yine John Houston’un yönetmenliğini yaptığı, Arthur Miller’in senaryosunu yazdığı, Clark Gable ve Marilyn Monroe’nun başrollerinde olduğu The Misfists (Uygunsuzlar) filminin setinde çalışır. O dönemde Marilyn Monroe ve ünlü yazar Arthur Miller evlidirler. Marilyn ile Inge sette iyi anlaşırlar, ortaya harika fotoğraflar çıkar. 20 Ocak 1961’de Marilyn Monroe ve Arthur Miller çifti boşanır. Arthur Miller, Inge Morath arkadaşlığı aşka dönüşür. 17 Şubat 1962’de evlenirler.
Amerika’da Connecticut kırsalına yerleşirler. 15 Eylül 1962’de ilk çocukları Rebecca doğar. Babası gibi senaryo yazarı olur ve İngiliz aktör Daniel Day Lewis ile evlenir. 1966 yılında ikinci çocukları Daniel doğar. Daniel Down sendromludur. Arthur Miller bunu kabullenemez ve çocuğunu görmek istemez. Bakımevine verirler. Inge Morath ölünceye kadar oğlunu ziyaret eder.
1960’lı ve 70’li yıllarda Inge Morath eşi ile projeler yapar. Çin ve Sovyetler Birliği’ne yaptıkları seyahatlerini kitaplaştırırlar. Inge Morath’ın fotoğrafları ve Arthur Miller’in metinleri bir madalyonun iki yanı gibidir. Ayrıca Inge’nin çevirileri, uluslararası alanda başarılı olmalarına da katkı sağlar. Inge Morath sanatçıları, yazarları da fotoğraflar. Pushkin’in kütüphanesi, Çehov’un, Boris Pasternak’ın evi, Mao Tse Tung’un yatak odası, sanatçı stüdyoları ve mezarlık anıtları, Alberto Giacometti’nin heykelleri en ünlü çalışmalarındandır. Saul Steinberg’in ürettiği kâğıt maskeler de yeni bir fotoğraf projesine ön ayak olur.
1992’de Alman yönetmen Sabine Eckhard tarafından Inge Morath belgesel filmi çekilir. 2007’de Berlin Film Festivali’nde Magnum Filmleri arasından sunum için seçilen birkaç filmden birisi olur.
2002 yılındaki Last Journey kitabı ve Strasseger’in Border Space filmi hayatının son döneminde çok görmek istediği kendi vatanına (Eski Avusturya-Macaristan İmp. içinde yer alan Slovenya sınırları) yaptığı seyahatini anlatır.
Inge Morath 30 Ocak 2002’de New York’ta kanser hastalığından hayata veda eder.
Eşini kaybettikten kısa süre sonra 87 yaşındaki Arthur Miller, “Mr. Peters’in Şaşkınlığı” oyununun sahnelendiği Paris’te kitaplarını imzalar. Bir gazeteci; “Ölüm hakkında ne düşünüyorsunuz?” diye sorar. Ünlü yazar ağlamaya başlar ve şu cevabı verir: “Bunu bana niye soruyorsunuz? Karım henüz yanı başımda, her gün omzumda!”
Magnum Fotoğraf Ajansı, 2002 yılından bu yana Inge Morath anısına her yıl, 30 yaşın altındaki bir kadın fotoğrafçıya Inge Morath Ödülü vermekte. 5000 USD olan bu ödül bir belgesel projenin tamamlanmasını desteklemek amacıyla veriliyor. Magnum Inge Morath’ın uluslararası temsilcisidir.
2003 yılında ailesi tarafından Inge Morath’ın arşivine sahip çıkmak amacıyla Inge Morath Vakfi kurulur. Arşiv, Yale Üniversitesi Beineche Kütüphanesi ve Sanat Galerisi tarafından satın alınır. Günümüz akademisyenlerine açıktır.
Inge Morath, Eve Arnold ile birlikte o güne kadar erkek egemenliğindeki Magnum’un ilk kadın üyelerinden biridir. Bu sebeple de elde ettiği başarıları çok önemlidir. Inge Morath’ın 1965-95 yılları arasında 30 yıl boyunca çalıştığı Tuna Nehri Fotoğrafları 2015 yılında İstanbul’da da sergilenir. Sergi Avusturya Kültür Ofisi’nin katkılarıyla, Sen Jorj Avusturya Hastanesi’nde gerçekleşir.
Ödülleri:
1992 Fotoğraf İçin Büyük Avusturyalı Devlet Ödülü
1984 Doktor Honoris Causa Güzel Sanatlar, Connecticut Üniversitesi, Hartford, ABD
1983 Michigan Eyalet Senatosu Kararı NO 295; Bir fotoğrafçı ve insan hayatının tarihçisi olarak olağanüstü başarısı nedeniyle Inge Morath’a övgü
Kitaplar
2006 Reno, Steidl, Almanya’ya giden yol
2002 New York, Otto Müller / Verlag, Avusturya
2000 Saul Steinberg Masquerade, Viking Stüdyosu, ABD
1999 Inge Morath: Bir Fotoğrafçı Olarak Yaşam, Kehayoff Books, Almanya
1999 Arthur Miller: Inge Morath, FNAC, İspanya tarafından fotoğraflandı
1999 Inge Morath: Portreler, Verlag, Avusturya
1996 Kadın Kadına, Magnum Fotoğrafları, Japonya
1995 Donau, Verlag, Avusturya
1994 Inge Morath: Ellilerin İçinde İspanya, Arte con Texto, İspanya
1992 Inge Morath: 1952’den 1992’ye fotoğraf, Otto Müller / Verlag, Autria
1991 Rus Dergisi, Diyafram Kuruluşu, ABD
1986 Portreler, Diyafram, ABD
1984 Pekin’de satış elemanı, Viking Press, ABD
1981 Bilder aus Wien: Der Liebe Augustin, Reich Verlag, İsviçre
1980 İran’dan İran’a: Tarihi Yolculuk, Viking Press, ABD
1979 Çin Buluşması, Straus & Giroux, ABD
1979 Inge Morath: Çin Fotoğrafları, Grand Rapids Sanat Müzesi, ABD
1977 Ülke İçinde, Viking Press, ABD
1975 Grosse Photographen resimleri, Inge Morath, C.J. Bucher Verlag, İsviçre
1973 Doğu Batı Egzersizleri, Simon Walker & Co., ABD
1969 Rusya’da, Viking Press, ABD
1967 Le Masque (Saul Steinberg tarafından Çizimler), Maeght Editeur, Fransa
1960 Çocukları Kaldırabilir: Avrupa’nın ve Ortadoğu’nun Unutulmuş Halkına Yolculuk, McGraw-Hill, ABD
1958 De la Perse à l’Iran, Robert Delpire, Fransa
1956 Venedik Gözlemeli, Reynal & Co., ABD
1956 Fiesta in Pamplona, Evren Kitapları, ABD
1955 Guerre à la Tristesse, Robert Delpire, Fransa
(*) Degenere Art Sergisi hakkında detaylı bilgi için:
Nazi Almanyasında Avangard düşmanlığı makalesi için buraya tıklayın…
